هنر اصیل شَعربافی و انواع آن

هنرشعربافی در آستانه انقراض

صنعت پارچه بافی و نساجی در ایران از قدمت و اعتبار زیادی برخوردار بوده است. یکی از نامدارترین شهرها در زمینهٔ نساجی و پارچه بافی، شهر یزد است که آوازه و شهرت نساجان این شهر، گستره جهانی دارد. متأسفانه در زمان حاضر پارچه های چینی و ترک کمر به قتل این صنعت بسته اند. ما بدون توجه به کیفیت و اصالت پارچه های سنتی ایرانی و با تمرکز بر ظواهر و تبلیغات شرکت های خارجی در قتل این سنت ریشه دار، با بیگانگان و سودجویان وارد یک جبهه می شویم و ناخواسته ارزش این صنعت ایرانی را پایین می آوریم.

شَعربافی چیست؟

شَعربافی از دو واژه شَعر به معنای موی انسان یا حیوان و بافتن، ساخته شده است و شعربافی، هنری است که در آن، با استفاده از ابریشم یا مو و به کمک دستگاه بافندگی، پارچه هایی ظریف و زیبا را تولید می کنند. این پارچه ها معمولاً با دو شیوه ساده و راه راه تولید می شوند.

هنر شعربافی مانند دیگر هنرهای حوزه نساجی، ییش از همه در شهر یزد رواج داشت و باعث ایجاد شغلهای متنوع دیگری مانند ریسندگی، رنگرزی و… در این منطقه شد.

تولیدات شَعربافی

زری بافی

افسانه ای ترین دست بافت ایرانی، پارچه ها و پرده های زمان هخامنشیان و ساسانیان است که با نام زری بافی شناخته می شد؛ اما در حال حاضر منسوخ شده است.

پرده بافی

تا چندین سال پیش کارگاه های پرده بافی در یزد دایر بودند؛ اما اکنون دیگر آثاری از آن ها به جای نمانده است.

رو لحاف بافی

قبلاً رویه لحاف توسط دستگاه های چهار وَردی بافته می شد؛ ولی در سال های اخیر استفاده از دستگاه هفت وردی که قادر به تولید پارچه با عرض سه و نیم متر است نیز در بین بافندگان مرسوم شده است.

چادرشب بافی

چادرشب معمولاً در ابعاد ۲۰۰*۲۰۰ سانتی متر، با طرح چهارخانه و در رنگ های ترکیب  شده از نیلی، زرد، قرمز، سبز و مشکی تهیه می شود. از چادرشب برای رختخواب پیچی استفاده می شود.

دستمال

دستمال در سه نوع عشایری، ابریشمی و مرسریزه بافته می شود.

قلاویز

در حال حاضر، این پارچه دیگر تولید نمی شود.

شمد بافی

شمد نوعی پارچه پنبه ای یا ابریشمی است و به  عنوان روانداز برای تابستان مورد استفاده قرار می گیرد.

احرامی بافی

این پارچه با تار و پودی از پنبه در ابعاد ۱۰۰*۷۰ و ۱۲۰*۹۰ بافته شده و بیشتر حجاج از آن استفاده می کنند.

ترمه  بافی

پارچه ای ظریف و لطیف، که با دست بافته می شود. جنس آن از کرک و پشم یا ابریشم است. پشمی که در ترمه بافی استفاده می شود مرغوب و معمولاً از رنگ سفید است. این هنر در دوره صفویه به اوج خود رسید. ترمه انواع متعددی نظیر چهارقدی، راه راه، اتابکی، شالبندی، شال محرمات، کشمیری، زمردی، امیری و یزدی دارد.

ندانی بافی

این رشته که اکنون در یزد منسوخ شده، هنری بسیار پرزحمت است که به جامه  زرتشتیان معروف است.

دارایی بافی

در گذشته این پارچه ها کاملاً از ابریشم بافته و با رنگ های طبیعی و گیاهی رنگ آمیزی می شد؛ اما امروزه با نخ ویسکوز بافته می شود. از این رشته برای بافت پارچه هایی با مصارف رومیزی، بقچه سوزنی و رو لحافی استفاده می شود. دارایی بافی، با تغییراتی که در نقوش آن ایجاد شده است هنوز هم هنری زنده و پاربرجاست.

شَعربافی، شغلی مناسب برای کم بینایان

همانطور که پیش تر عنوان شد هنر شعربافی با دستگاههای به روز شده امروزی، توسط افراد کم بینا نیز قابل انجام است. این هنر از سال 1398 تاکنون، در آموزشگاه فنی و حرفه ای آزاد توانگران کارآفرین شیراز، توسط مربیان مجرب و متخصص، به افراد دارای آسیب بینایی آموزش داده می شود. هنرجویان علاقه مند پس از گذراندن دوره آموزشی و شرکت در آزمونهای سازمان فنی و حرفه ای کشور، موفق به اخذ گواهینامه بین المللی از این سازمان می شوند. آنان می توانند به عنوان بافنده شعر باف، با تهیه یک دستگاه، مشغول به تولید پارچه های زیبا و ظریف شوند و محصولات پارچه ای خود را روانه بازار کنند.

***

نویسنده: محبوبه زارع