آشنایی با شغل پارچه بافی سنتی، یکی از شغلهای مناسب برای کم بینایان

آشنایی با شغل پارچه بافی سنتی
به فراورده هایی که با کمک دستگاه های بافندگی دستی تولید می شود مانند جاجیم، ترمه، زری، شال و انواع پارچه های پنبه ای، پشمی و کرکی نساجی سنتی گفته می شود. آنچه را که به وسیله دست یا با کمک وسایل ساده بافته می شود، دستباف می نامند. امروزه انواع دستباف ها با رنگ ها و نقش های گوناگون وجود دارد که به صورت های مختلف مورد استفاده قرار می گیرد. این دستباف ها در شکل لباس، زیرانداز، وسایل دیگر و گاه به شکل تزئینی دیده می شود که هر یک علاوه بر مهارت و دقتی که در فن بافت آن به کار رفته از ویژگی های هنری خاصی نیز برخوردار است. به طور کلی بافته های دستی بر دو گونه اند: بافته های دستگاهی و بافته های داری.
بافته های دستگاهی محصولاتی هستند که با کمک دستگاه های بافندگی دو وَردی، چهار وَردی، هشت وَردی، دستوری، ژاکارد و نظیر آنها تولید می شود. مانند پارچه های ساده و نقش دار، زری، ترمه، مخمل، جاجیم و…
تاریخ دقیق ساخت نخستین دستگاه بافندگی مشخص نیست. استفاده از نخ های ظریف برای بافت پارچه از زمانهای بسیار دور در ایران رایج بوده است. «هرودوت» تاریخ نویس یونانی از شهرت جهانی پارچه های ایرانی بسیار سخن رانده و می گوید: “در حدود ۲۵۰۰ سال پیش رومی ها بهای گزافی برای خرید پارچه های زربفت ایرانی که بسیار مرغوب و مشهور بوده، می پرداختند”. این نوشته ها نشان می دهد که در عصر باستان، نساجی ایران به اوج تکامل خود رسیده و با صادرات کالا، آوازه دستبافته های ایرانی به خارج از مرزها رفته است.
در دوره قاجار به دلیل استقبال از منسوجات ماشینی خارجی، از میزان تقاضای پارچه های ایرانی کاسته و کارگاه های پارچه بافی رونق گذشته خود را از دست داد. با این حال بافت پارچه های مخمل، زری، ترمه و شال در یزد، کاشان و کرمان ادامه یافت.
در دوره پهلوی نشان کمتری از کارگاه های سنتی پارچه بافی در دست است و پارچه هایی چون ترمه و مخمل توسط ماشین های اتوماتیک نساجی بافته می شد که تاکنون نیز به همین منوال ادامه دارد. هم اکنون آنچه به عنوان کارگاه های سنتی مخمل و زری بافی بر جای مانده در شهرهای تهران، کاشان، اصفهان و یزد به بافت پارچه های اصیل و نفیس اشتغال دارند.
آنچه که از نساجی سنتی ایران به جای مانده، دستگاه های زری بافی و مخمل بافی است که در شهرهای تهران، کاشان، اصفهان و یزد وجود دارد. علاوه بر آن در منطقه های یزد، کاشان، کرمان، خوزستان، گیلان، مازندران، آذربایجان، کردستان و کرمانشاه پارچه هایی به شیوه سنتی بافته می شود. همچنین در بسیاری از مناطق روستائی و برخی از مناطق عشایری ایران بافت پارچه های دستباف مرسوم است.
طی سالهای اخیر آموزش پارچه بافی سنتی با دستگاههای سنتی چهار وردی و هشت وردی (شالبافی و شَعربافی) در آموزشگاه بنیاد توانگران کارآفرین نور در شیراز و استان فارس آغاز شده است. این آموزشها با اهدافی چون احیای هنرهای سنتی در حال فراموشی و نیز ایجاد اشتغال برای افراد دارای آسیب بینایی آغاز شده است و تاکنون به نتایج مطلوبی نیز رسیده است.